Son dövrlər ölkəmizdə keyfiyyətsiz və istifadəsi təhlükəli olan tikinti məhsulları istehsal olunur. Misal kimi, bəzən gizli, bəzən də açıq-aşkar şəkildə fəaliyyət göstərən armatur sexlərini göstərmək olar.
Əldə etdiyimiz bilgilərə görə, həmin sexlərdə filizin tullantılarından armatur istehsal edilir. Belə ki, bu cür sexlərdə ən ucuz ferrobirləşmələrdən istifadə edilərək, aşağı keyfiyyətli və istifadə üçün təhlükəli tikinti armaturları istehsal edilib nisbətən ucuz qiymətə bazarlara təqdim olunur.
Bu cür keyfiyyətsiz armatur istehsal edən müəssisələrə misal olaraq paytaxtın Sabunçu rayonu, Sabunçu qəsəbəsi, Anaşkin küçəsi 4 ünvanında yerləşən, vaxtilə UMS trest kimi tanınan və hazırda Tikinti Mexanizləşdirmə İdarəsi kimi fəaliyyət göstərən obyektin ərazisindəki sexi göstərmək olar. Həmin ərazinin ayrı-ayrı şəxslərə icarəyə verildiyini vurğulayan məlumatlı şəxsin sözlərinə görə, aidiyyəti qurumlar mütləq həmin obyektdə ciddi araşdırmalara başlamalıdır: “Həmin sexin istehsal etdiyi armaturların üzərində texniki göstəricilər yoxdur. Çünki qeyd olunan müəssisənin məhsulları kustar üsullarla istehsal edilir. Bir neçə il öncə bu cür sexlərin sayı daha çox idi. Lakin sonradan onların fəaliyyətinə xitam verildi. Görünən odur ki, artıq hansısa işbazlar bu sahədə yenidən canlanmaya başlayıblar. Elə bu səbəbdən də son zamanlar keyfiyyətsiz armatur istehsal edən sexlərin sayı xeyli artıb. Əhali bir həqiqəti qəbul etməlidir ki, bu cür armaturlardan istifadə sonda ciddi fəsadlar verə bilər. Ümumiyyətlə, aşağı keyfiyyətli armatur heç bir tikilidə istifadə edilməməlidir. Çünki onun istifadəsi gələcəkdə mənfi nəticələr ortaya qoya bilər. Xüsusi ilə də Bakının iqlim şəraitində kifayət qədər keyfiyyətli armaturlardan istifadə etmək lazımdır. Aşağı keyfiyyətli armaturlardan müvəqqəti, 10-15 illik kiçik tikililərdə istifadə etmək olar. Ancaq Bakıda tikilən möhtəşəm tikililərdə həmin armaturlardan istifadə olunmamalıdır”.
Ekspertlər bildirirlər ki, armatur istehsalı çox çətin prosesdir. Normal qaydalar çərçivəsində istehsal olunmuş armaturların 150- 200 il istismar müddəti olur. Ümumiyyətlə, armaturun ömrü onun tərkibindəki maddələrə görə ölçülür. Mütəxəssislərin sözlərinə görə, onların yüksək və orta keyfiyyətli markaları olur. İnşaat işlərinin təyinatından asılı olaraq müxtəlif markalardan istifadə olunur. Bakının 9 ballıq zəlzələnin baş verə biləcəyi seysmik zonada yerləşdiyini iddia edən ekspertlərin açıqlamalarından bu qənaətə gəlmək olar ki, paytaxtın seysmik şəraitilə əlaqədar Yaponiyada olduğu kimi, bizdə də yalnız üzən özülə malik olan monolit binalar tikilməlidir. Bundan başqa, Bakının kosmosdan müşahidəsinin nəticələri göstərir ki, şəhər sürüşmə baxımından da təhlükəlidir. Buna görə də Bakıda maksimum 12-16 mərtəbəli binalar tikmək olar. Lakin buna əhəmiyyət verməyən bəzi tikinti şirkətləri barəsində söhbət açdığımız keyfiyyətsiz, sex armaturlarından istifadəyə üstünlük verirlər. Məsələn, peşəkar inşaatçı Çingiz Hüseynovin sözlərinə görə, monolit tikili onunla fərqlənir ki, zərbənin, dağıntının necəliyindən, gücündən asılı olmayaraq, armatur karkas binanın bir hissəsini saxlayır: “Monolit binanın hətta partladıldığı halda belə, bir küncü, yaxud hər hansı bir hissəsi dağıla bilər. Qalan hissəsi isə zədə alsa da, dağıla bilməz. Bir neçə il əvvəl Bakıda çoxmərtəbəli bina uçdu, həmin vaxt beton toz kimi səpələnmişdi. Sizi əmin edirəm ki, yeni binaların 90 faizində bu hal mövcuddur. Bunun birinci səbəbi odur ki, beton keyfiyyətsizdir. Bununla yanaşı, betonlama qaydalarına əməl olunmur. Betonun bərkiməsi üçün mütləq 7 gün lazımdır və bu müddət ərzində betonun üst örtüyünü yükləmək olmaz. Amma yəqin siz özünüz də müşahidə etmiş olarsınız, bu gün özül qazılır, sabah baxırsan ki, artıq bir neçə daş hündürlüyündə hörgü qaldırılıb. Belə bir özül üzərində tikilən binanın hansı təhlükəsizlik normalarına cavab verdiyi aydın deyil”.
Mövzu ilə bağlı apardığımız araşdırma nəticəsində belə məlum oldu ki, kiçik sexlərdə istehsal olunan armaturlar paytaxtın seysmik şəraitinə qəti cavab vermir. Həmçinin ekspertlər də iddia edirlər ki, binaların möhkəmliyinin əsas amili tikilidə istifadə olunan armatur partiyasının keyfiyyətindən asılıdır. Belə ki, əgər armaturun tərkibində daha çox karbon varsa, bu armaturlar daha kövrək olur və tez qırılır. Şübhəsiz ki, belə armaturlardan istifadə edərək tikilən binaların da möhkəmliyi yaxşı olmur. Armaturun tərkibində karbonun daha çox olmasını isə ilk baxışdan müəyyənləşdirmək mümkündür. Tərkibində karbon daha çox olan armaturların içi dənəvər-dənəvər olur. Təkanlar baş verəcəyi təqdirdə binanın hansı mərtəbəsində karbonu daha çox olan armaturdan istifadə olunubsa, həmin armaturların qırılmaq ehtimalı da daha çox olur. Bu isə zəlzələ zamanı binanın çökmə ehtimalını artırır. Odur ki, armaturun möhkəmliyi onun hansı xammaldan hazırlanmasından da çox asılıdır. Metal filizinin ərintisindən hazırlanan armatur sonradan istifadə olunmuş rels, metal çən, paslanmış metal məmulatlardan əridilmiş xammaldan hazırlanmış armaturdan daha möhkəm sayılır. Odur ki, aidiyyəti qurumlar mütləq və qısa zaman ərzində kustar üsulla, sex şəraitində hazırlanmış keyfiyyətsiz, istifadəsi təhlükəli olan armaturları bazardan yığışdırmalı, bu cür əməllərə qol qoyan işbazları isə qanuna müvafiq formada cəzalandırmalıdırlar.
Məsələ ilə bağlı qarşı tərəfin də mövqeyini işıqlandırmağa hazırıq.
COMMENTS